این روزها تغییر توی برنامه‌های غذایی تبدیل به یه دغدغه برای همه‌مون شده. هر کسی دلش می‌خواد بنا به سلیقه یا سبکِ زندگی و کارش، برنامهٔ غذاییش رو بهتر کنه: مثلاً یکی دوست داره حجم برنج کمتری بخوره؛ یکی دیگه می‌خواد سبزیجات بیشتری توی وعده‌های غذاییش داشته باشه یا این‌که از رژیم خاصی پیروی کنه تا به سلامتی و تناسب اندام بهتری برسه.
حالا مسألهٔ اساسی اینه که با این میل شدید به تغییر، آیا می‌دونیم و بلدیم که از کجا باید این داستان تغییرات مثبت رو شروع کنیم؟
قراره توی ۵ نکته* ساده اما مهمی که در ادامه میگیم، با هم ببینیم که چطوری می‌تونیم این تغییرات رو توی برنامه‌‌ی غذاییمون بوجود بیاریم.
نکته اول: آگاهانه غذا خوردن
پیش از ایجاد هر تغییری توی برنامهٔ غذاییمون، باید «آگاهانه» غذا خوردن رو یاد بگیریم و تمرین کنیم. تغذیهٔ آگاهانه به تمرین‌های «ذهن آگاهی» (Mindfulness) برمی‌گرده. ذهن آگاهی برای غذا خوردن، سه بخش مهم رو در بر می‌‌گیره:
1- آگاهی از غذایی که می‌خوری: ذهن تو چطوری می‌تونه از غذایی که می‌خوری آگاه بشه؟ زمان غذا خوردن، همهٔ حواس پنجگانه‌ات رو درگیر کن: تک تک رنگ‌های غذا رو ببین؛ به بافت غذا توجه کن؛ مزه‌ها رو با تمام وجود بچش؛ محتویات بشقابت رو بو بکش و به صدای غذا گوش بده. درک چرایی و چگونگی غذایی که می‌خوری بهت کمک می‌کنه تا نسبت به ماهیت خوراک هشیار باشی.
2- آگاهی از حال و هوای خودت در زمان خوردن غذا: موقعی که می‌خوای غذا بخوری، به خودت این فرصت رو بده از حال و هوایی که توی اون لحظه درون خودت می‌گذره، آگاه بشی. آیا اون لحظه شاد هستی یا غمگین؟ شاداب هستی یا خسته؟ با آرامش می‌خوای غذا بخوری یا کسل هستی؟ پیش از این‌که غذا رو به دهنت ببری، به نشونه‌های درونیت توجه کن و از خودت بپرس: «الان دارم از روی عادت غذا می‌خورم، حوصله‌ام سر رفته یا واقعاً گرسنه‌امه؟»
3- آگاهی از تأثیری که غذا خوردن روی تو گذاشته: وقتی به خود غذا و جنس احساسات خودت حین خوردن غذا توجه داشته باشی، بعد از خوردن می‌تونی از خودت بپرسی که این غذایی که خوردی، چه حسی رو درونت بوجود آورده؟ آیا حس لذت و رضایتمندی رو برات به ارمغان آورده یا تو رو سنگین و کسل و خسته کرده؟
راهکارهای خیلی ساده‌ایی برای شروع مسیر آگاهی وجود داره. سه‌تا از راحت‌ترین و در عین حال، مهمترین راهکارها برای شروع مسیر آگاهی عبارتند از:
– سعی کن همهٔ حواس پرتی‌ها رو از محیط اطرافت دور کنی. مثلاً موبایلت رو خاموش کن یا روی حالت بی‌صدا بذار.
– آگاهی داشتن از مراحل تهیهٔ غذا کمک می‌کنه خوراکی‌ها رو بهتر درک کنیم و قدردان تلاشی باشیم که برای آفرینش غذاها انجام شده. شکرگزار اون زحمت باش و بگو: متشکرم!
– در حین جویدن غذا، لقمه یا قاشق و چنگالت رو بذار زمین. همین کار بهت کمک می‌کنه تا سرعت خوردنت رو کاهش بدی و آهسته غذا بخوری.
– با پرورش آگاهانهٔ حافظهٔ چشایی، هم می‌تونیم با خاطرات مزه‌های خوش قدیمی، طعم‌های جدید رو بسنجیم و مقایسه کنیم؛ هم می‌تونیم ادراکمون از غذا رو از توصیف‌های عادی «خوب و خوشمزه» یا «بدمزه و ناخوشایند» فراتر ببریم.نکته دوم: متنوع غذا خوردن
دقت کردی بعضی‌ها همیشه به چندتا غذای ثابت چسبیدن، به هیچ وجه هم حاضر نیستن غذاهای جدید رو امتحان کنن تا مبادا از اون غذاها خوششون بیاد و بخوان جایگزینشون کنن؟!
آدم‌های متعصب و خشک، با این اخلاقشون لذت چشیدن خوراکی‌های جدید و محتویات متفاوت توی غذا رو از دست میدن. یه راه خوب برای ایجاد تغییرات مثبت توی برنامهٔ غذایی اینه که عادت‌های سفت و سخت قدیمی غذا خوردنت رو بشکنی و مواد اولیهٔ خوراکی‌هایی رو که همیشه می‌خوردی، با چیزهای دیگه جایگزین کنی.
مثلاً یاد بگیری بجای گوشت قرمز یا انواع گوشت‌های دیگه، از چه نوع مواد گیاهی می‌تونی استفاده کنی تا هم شکل و طعم غذا خوشمزه باقی بمونه و هم یه غذای سالم‌تر رو وارد سفره‌ات کرده باشی.
این روزها انواع مختلفی از جایگزین‌های گیاهی برای انواع گوشت‌ها توی بازار هست که می‌تونی یاد بگیری چطوری خوراکی‌های متفاوت و متنوعی رو با اون‌ها درست کنی.
نکته سوم: سازگاری با شرایط
دیدی بعضی‌ها هستن که در برابر هر مدل تغییری، از تغییرات طبیعی توی هر فصل گرفته تا تغییر شرایط پیرامونشون، یه گارد سفت و محکم مثل کرگدن دارن؟!
اما جالبه که حتا این مدل آدم‌ها هم توی سال عجیب و غریبی که گذشت، مجبور شدن تغییراتی رو توی رفتارهاشون با دیگرون ایجاد کنن. روزگار قرنطینه و دوری‌ها اجتماعی، حتا این افراد رو هم وادار کرد تا توی ادا و اطوارهاشون تجدید نظری داشته باشن و لباس جدیدی از جنس روابط اجتماعی مفید، اون هم از نوع مجازی به تن عادت‌های قدیمیشون کنن.
همهٔ آدم‌ها به نوعی مجبور شدن تا حضورشون رو توی فضای مجازی پررنگ‌تر کنن و به کمک همدیگه از راه اینترنت، شکلی از روحیهٔ کارهای جمعی رو شکل بِدن.
توی این مدت، دیدی هر کی هر چی رو بلده به اشتراک میذاره و دستورهای آشپزی و شیرینی پزی و نونوایی از این گروه به اون گروه یا توی پیج‌های اینستاگرام دست به دست میشه؟
انگار یه جور روحیهٔ «همبستگی مجازی» بین همه ایجاد شده و همین اشتراک و همیاری می‌تونه تغییراتی رو توی برنامهٔ غذایی پدید بیاره. توی این بستر گسترده، با خیلی چیزهای جدید آشنا میشی؛ مزه‌های جدیدی رو امتحان می‌کنی؛ فرهنگ‌ها و روش‌های مختلف آشپزی رو یاد می‌گیری و می‌تونی یه برنامهٔ جذاب و متنوع غذایی رو برای خودت شکل بدی. حتا خودت هم می‌تونی تجربه‌ها و دانشت رو در اختیار بقیه قرار بدی تا این چرخه ادامه پیدا کنه.
نکته چهارم: استفاده آگاهانه از تکنولوژی
دیدی تکنولوژی همچین توی همهٔ گوشه و کنار زندگیمون نفوذ پیدا کرده که نمیشه دنیا رو بدون اون تصور کرد؟! حالا با این حضور گستردهٔ تکنولوژی، آیا حواسمون به جنبه‌های مثبت و منفیش هست؟
درسته که یکی از مهمترین مزایای فناوری، آسون کردن و سرعت بخشیدن به کارهامون توی این روزگار پُرشتاب بوده، ولی برخورد منفعلانه با تکنولوژی و فقط همراه شدن با ریتم تند تغییراتش، ما رو از خیلی چیزها غافل می‌کنه.
مثلاً به سیر پخت غذا توی دیگ و قابلمه و بعد رسیدن به زودپز و در نهایت همین مایکروفر و فرهای پیشرفته امروزی نگاه کن. درسته که تکنولوژی به روند پخت و پز سرعت داده و تنوع خیلی بیشتری از خوراکی‌ها و غذاها رو برامون به ارمغان آورده، اما توجه کردی که خودمون رو هم تبدیل به آدم‌های بی‌حوصله و بی‌تابی کرده که خیلی وقت‌ها یادمون میره یه لحظه درنگ کنیم و به ظرافت و تمرکزی که باید توی کارهامون جاری باشه، آگاهی داشته باشیم؟
همین آگاهی هست که به ما کمک می‌کنه دید بازتر و عاقلانه‌تری برای انتخاب وسایل مورد نیاز داشته باشیم و بتونیم بهترین و مفیدترین (نه لزوماً سریع‌ترین) تکنولوژی رو به زندگیمون وارد کنیم.
با انتخاب هوشمندانهٔ وسیله‌ها می‌تونیم خوبی‌ها و بدی‌های هر ابزار رو بشناسیم و با در نظر گرفتن تمام جنبه‌ها، تصمیم بگیریم تا غذاهای خوش‌طعم، مقوی و سالم- پخت رو با دستگاه‌های مفید توی آشپزخونه به سفره‌های هدیه بدیم.
نکته پنجم: کشف غذاهای جدید
به نظرت چرا وقتی یه کار جدید و خلاقانه رو انجام میدیم، حال و هوامون خیلی فرق می‌کنه و حسمون بهتر میشه؟
کشف مسیرهای تازه و لذت از ابتکار عملی که به خرج میدیم، ما رو از جایگاه مصرف کننده به تولید کننده یا بهتر بگیم از حالت انفعالی به کنشگری جابجا می‌کنه و ما رو توی متن کارها قرار میده.
دوران کرونا هم باعث شد تا روش‌های آشپزی متفاوتی رو پیش بگیریم و حتا از ابداع و دست ساخته‌های خودمون حسابی لذت ببریم. مثلاً خیلی‌ها فکرش رو نمی‌کردن که یه روز آستین بالا بزنن و توی خونه‌شون بساط نونوایی راه بندازن.
میشه که دل‌هامون رو بزنیم به دریا و خودمون راه و روش درست کردن خیلی چیزها رو یاد بگیریم: از ساختن ژامبون و سوسیس خونگی بگیر تا ماست و پنیر و کره و لواشک!حتا می‌تونیم با استفاده از دریای بیکران اطلاعات اینترنتی، با غذاهای عجیب و غریب توی گوشه و کنار دنیا آشنا بشیم و با ابتکار خودمون، سفره‌هامون رو بین‌المللی کنیم! با اعتماد به نفس و خلاقیت، دست به کار بشیم و خوراکی‌های جدید رو درست کنیم.
از لحظه‌ایی که تصمیم به کشف چیزهای جدید بگیریم، می‌تونیم توی مسیر تنوع به حرکت دربیاییم و به مقصدی که همون تغییر مثبت برنامهٔ غذاییه، برسیم.
——————————————————————————————————-
* این نکته‌ها با نگاهی به مجلهٔ BBC Good Food (منتشر در ژانویه 2021) نوشته و تنظیم شده است